Jak zbudowane są buty narciarskie?

Ogólna konstrukcja buta narciarskiego składa się z dwóch komponentów: odlewanej dolnej części skorupy, która ustala stopę względem narty oraz górnej części, która stabilizuje podudzie. Dosyć sztywne połączenie tych elementów ogranicza ruchomość stawu skokowego w płaszczyźnie strzałkowej, a także praktycznie uniemożliwia wykonanie ruchu w płaszczyźnie czołowej. Konstrukcja ustala ułożenie podudzia i stopy względem siebie i podłoża. Kąt pochylenia podudzia (forward lean) w większości butów zawodniczych w wynosi około 15-17 stopni. W wielu wysokich modelach butów rekreacyjnych istnieje możliwość zmiany kąta pochylenia, np. w butach Atomic Hawx Ultra, Atomic Hawx Prime (dotyczy wyższych twardości). Pochylenie boczne zwykle jest regulowane w wąskim zakresie. Opisywaliśmy je w artykule traktującym o cantingu. W butach narciarskich zazwyczaj stopa narciarza jest pochylona do przodu względem płaszczyzny ślizgów nart tak, że pięty znajdują się wyżej niż śródstopie.

Buty narciarskie 3 i 4-klamrowe

W plastikowych skorupach umieszcza się miękką wkładkę (miękki but wewnętrzny), która „wyściela wnętrze i „trzyma” stopę. W sporcie wyczynowym dominują buty 4-klamrowe, takie jak Salomon X-LAB lub Atomic Redster World Cup, jednak są wyjątki w postaci butów z mniejszą ilością klamer., np. swojego czasu Warner Nickerson używał butów 3-klamrowych Dodge. Buty z mniejszą ilością klamer występują również w narciarstwie pozatrasowym – czyli  freeride/freeski (np. Salomon MTN) oraz rekreacyjnym (Atomic Waymaker, Salomon QST).

Booster oraz specjalistyczne strapy na przykładzie modeli Atomic Redster World Cup.

Klamry butów narciarskich są tak skonstruowane, aby można było modyfikować siłę domknięcia buta, są także wyposażone w tzw. mikroregulację. Dodatkowo w butach narciarskich występuje górna „miękka klamra”, czyli tzw. strap, albo rzep który ustala położenie języka, a jej nowoczesne odmiany typu Booster, albo Dual Strap w modelu Atomic Redster World Cup dają większą kontrolę poprzez „progresywną sztywność” (Lemaster 2010). Buty narciarskie poszczególnych producentów różnią się budową oraz wartościami kątowymi ułożenia stopy i podudzia. W modelach amatorskich istnieje jeszcze większe rozróżnienie butów narciarskich, ponieważ są w nich stosowane np. takie rozwiązania jak hike&ride (dawny ski-walk), czy elektryczne ogrzewanie (np. w modelach QST Custom Heat)

Sztywność butów narciarskich.

Właściwością mającą bardzo duży wpływ na charakterystykę butów podczas jazdy jest Ich sztywność. Określa się dwa rodzaje twardości, boczna i wzdłużna, pierwsza zwykle powinna przyjmować jak najwyższe wartości, natomiast sztywność mierzona w linii przednio-tylnej powinna być dobierana w zależności od masy, budowy ciała zawodnika, konkurencji do których but jest przeznaczony, a przede wszystkim jego własnych preferencji.  W przypadku jazdy rekreacyjnej oczywiście do umiejętności narciarza. Twardy but narciarski jest bardziej wrażliwy na działanie narciarza, wymaga większej precyzji i dokładności, nie pochłania wibracji i nie absorbuje nierówności tak jak bardziej miękkie modele, daje jednak większą kontrolę i przekłada precyzyjnie pracę narciarza na narty). Wyżsi zawodnicy, szczególnie ci, którzy mają rozbudowane górne partie mięśni, będą z reguły potrzebować twardszych butów. Sztywniejsze będą też częściej stosowane przez zawodników podczas slalomu niż podczas zjazdu, szczególnie na twardych oblodzonych trasach. Do konkurencji szybkich zawodnicy wybierają raczej bardziej miękkie modele. W przypadku butów rekreacyjnych mniej sztywne modele polecane są mniej zaawansowanym narciarzom, ponieważ nie  są tak radykalne, jak ich twardsze odpowiedniki, przez co wybaczają więcej błędów i nie są tak wrażliwe na nieprawidłowe ruchy, jakie przydarzają się osobom uczącym.

Personalizacja i dopasowanie butów narciarskich do narciarza.

Ze względów na różną budowę ciała, odmienne parametry antropometryczne, biomechaniczne i indywidualne style jazdy prezentowane przez narciarzy niemożliwe jest skonstruowanie uniwersalnej idealnej dla wszystkich pary butów. Możliwe jest jednak wykonywanie szeregu modyfikacji, w celu przygotowania ich pod konkretnego narciarza. Dodatkowo różne parametry butów poszczególnych producentów pozwalają na dobranie najwłaściwszego dla siebie modelu. Większość czasu, jaki przeznacza się na przystosowanie, ustawianie i testowanie sprzętu dla danego zawodnika poświęca się właśnie butom, dlatego ponieważ najistotniejsze jest ich odpowiednie dopasowanie. W narciarstwie powszechnym but narciarski odpowiada za komfort, ale także za kontrolę. Uważamy, że dobro dopasowanie i personalizacja butów rekreacyjnych ma ogromne znaczenie, ponieważ w przypadku narciarzy – turystów nie ma mowy o testach na stoku i wykonywaniu wielokrotnych poprawek, dlatego też dobre dopasowanie np. poprzez modyfikację kształtu skorupy i wkładki, a także stosowanie specjalnych wkładek może zapewnić komfort i kontrolę od pierwszego dnia jazdy.

Buty narciarskie – terminologia:

Poniżej objaśniamy znaczenie kilku pojęć z jakimi można się spotkać podczas przymierzania butów narciarskich. Zachęcamy również do lektury naszego słownika narciarskiego.

Buty narciarskie:

#buty narciarskie: skorupa

zewnętrzna sztywna część zbudowana zwykle z tworzywa sztucznego, coraz częściej z wykorzystaniem ultralekkich materiałów, składa się z dolnej części skorupy oraz cholewki

#buty narciarskie: cholewka/kołnierz buta narciarskiego

górna część plastikowej skorupy utrzymująca podudzie, w butach 4-klamrowych na cholewce umieszczone są 2 górne klamry oraz tzw. strap, czyli rzep, który dodatkowo dosztywnia buty, gdyż opiera się na najsztywniejszej części, czyli grzbiecie buta narciarskiego

#buty narciarskie: strap/górny rzep

pasek obejmujący cholewkę, zwykle zapinany na rzep. Rolą strapów jest zapewnienie progresywnego flexu (sztywności) oraz „zamknięcie” konstrukcji buta. Podczas zgięcia butów narciarskich w przód strap okalając cholewkę korzysta ze sztywności grzbietu buta narciarskiego.

#buty narciarskie: tylny spoiler

element umieszczany za łydką zwykle służy do zwiększenia pochylenia podudzia oraz do wypełnienia przestrzeni pod mięśniem brzuchatym łydki

#buty narciarskie: protektor klamer

wystający element dolnej skorupy znajdujący się przed najniższą klamrą. Osłania klamrę przed uderzeniami. Jest bardzo istotny podczas jazdy na tyczkach

#buty narciarskie: sworzeń buta/zawias/śruba boczna/śruba do cantingu

określenia bocznych śrub łączących dolną część skorupy z górną (czyli cholewką). Bardzo często stosuje się w tym miejscu mimośrodowe śruby służące do regulacji tzw. cantingu”

#buty narciarskie: canting

regulacja pochylenia bocznego cholewek w butach narciarskich

#buty narciarskie: flex

określenie sztywności butów narciarskich – parametr nie jest unifikowany, natomiast obecnie najczęściej używa się skali o wartościach w zakresie 50-170

#buty narciarskie: szerokość buta narciarskiego

szerokość stopy, na którą zaprojektowana została skorupa i but wewnętrzny. W butach z możliwością formowania kształtu skorupy i wkładki wartość ta ulega modyfikacji, dlatego też w przypadku tego typu butów zaleca się mierzyć nieco węższe modele.

#buty narciarskie: pochylenie buta do przodu (forward lean)

kąt pochylenia podudzia względem stopy w płaszczyźnie strzałkowej, czyli kąt pochylenia cholewki buta w przód. W wielu modelach butów narciarskich firmy Atomic (np. modelach Hawx) wartość ta może być w łatwy sposób modyfikowana

#buty narciarskie: systemy ski-walk/hike&ride

mechaniczna możliwość odblokowania sztywnego kąta pochylenia cholewki pozwalająca na ruch w stawie skokowym – w praktyce ułatwiająca chodzenie.

#buty narciarskie: liner/but wewnętrzny

jest to miękki but instalowany wewnątrz plastikowych skorup. Obecnie większość butów narciarskich wyposażona jest w termicznie formowane buty wewnętrzne dopasowujące się do kształtu stopy narciarza

#buty narciarskie: wkładki pod stopę/footbed

wkładki umieszczane bezpośrednio pod stopą, wyróżnia się wkładki uniwersalne oraz wkładki personalizowane – termoformowane

#buty narciarskie: „bustery”

specjalna odmiana strapów o charakterystycznej elastyczności z tzw. napinaczem, w większym stopniu wpływają na sztywność butów oraz progresywne zgięcie

#buty narciarskie: długość skorupy buta narciarskiego

długość zewnętrzna podstawy buta zwykle określana w milimetrach, najczęściej grawerowana w rejonie pięty

#buty narciarskie: rozmiar buta narciarskiego

oznaczony w skali MONDO zwykle opisywany jest na skorupie buta w części grzbietowej oraz przedniej.

#buty narciarskie: fleki

podkładki zwykle odkręcane pod część piętową oraz pod palce – elementy, którymi but bezpośrednio styka się z podłożem

#buty narciarskie: liftery

podkładki instalowane pod część podeszwową butów narciarskich, które podnoszą podstawę buta. Liftery używa się w butach z jednego odlewu, czyli tzw. monolitu, w którym skorupa nie posiada dodatkowych fleków, jest zrobiona z jednego odlewu razem z częścią podeszwową. Używając lifterów, które w razie nadmiernego ścierania można wymienić oszczędzamy skorupę.

Sprawdź wszystkie dostępne buty narciarskie